De Bodhisattva

Hij betreedt de markt, blootsvoets en onopgesmukt.
Met modder en stof overdekt- stralende ogen, een brede glimlach.
Zonder bovennatuurlijke krachten te gebruiken, brengt hij kwijnende bomen spontaan in bloei.

 

Kan het tiende plaatje van de os ons iets vertellen over zen op de werkplek?

 Aan het begin van een introductiecursus vraag ik aan de deelnemers wat ze hopen te leren of te vinden in het volgen van een meditatie cursus. Opvallend vaak wordt rust genoemd. “Rust in mijn hoofd en rust in mijn leven”. Deelnemers hebben vaak een druk bestaan met gezin, werk, studie en sociale verplichtingen, waardoor er vaak stress ervaren wordt. De eerste behoefte lijkt dan ook handvatten te vinden of eilandjes te creëren, die helpen om overeind te blijven in dit drukke, complexe dagelijkse bestaan. Vrij snel wordt duidelijk dat zen beoefening gaat over een bewustzijns verandering, een ander perspectief op de werkelijkheid.

Geeft deze bewustzijnsverandering richtlijnen hoe te werken, hoe met collega’s, meerderen en/of ondergeschikten om te gaan, of wel/niet vertellen dat je aan zen doet en wel/niet lid te worden van de vakbond.

In de plaatjes van de os worden de stadia van het geestelijke pad in een stripverhaal verbeeld. De bodhisattva verschijnt in de cyclus als het tiende plaatje ten tonele. Een lachende wat dikkige Boeddha, met op zijn rug een grote zak, waarin alle goede gaven voor een ieder die hij tegen komt. Hij wordt afgebeeld met een klein figuurtje, de zoeker van het eerste plaatje. De lachende Boeddha, en de zoeker ontmoeten elkaar en de cyclus kan opnieuw beginnen. De serie moet niet als een lineair pad gelezen worden, maar iedere fase is  een aspect van mijzelf op het spirituele pad. Kunnen we ons zelf zien als deze Boeddha met zo’n zak vol met cadeautjes? Iedere situatie in ons leven vraagt een geëigend antwoord, een geëigend cadeau. Misschien moeten we wel leren om in iedere situatie op passende wijze te antwoorden, te handelen.

Concrete aanwijzingen lijken me heel moeilijk te geven. Veel hangt af van ieders omstandigheden. Wat in de ene situatie wel goed is, hoeft dat niet in een andere te zijn. Onze traditie reikt als training het pad van de Bodhisattva*1) aan; het ontwikkelen van wijsheid en mededogen.

Allereerst is het belangrijk om te realiseren wie we zijn. Een manier om dit te verwoorden is door Thich Nhat Hahn in het prachtige gedicht: “Noem me bij mijn ware namen” gedaan *2)

Dit gedicht heeft hij geschreven naar aanleiding van een gebeurtenis, waarbij een jong meisje verkracht werd door een Thaise piraat.

De eerste reactie is furieus te zijn op de piraat en hem te verdoemen. Maar is dat zo makkelijk? Wie zou ik zijn als ik elders geboren en opgevoed ben?

In het gedicht zijn vele namen en zeg: “Ja, dat ben ik.” In zeer verkorte vorm.

Ik ben een jong vogeltje, ik ben een vlinder, ik ben een steen, ik ben een libel en ik ben de vogel, die de libel eet, ik ben een kikker en ik ben de slang, die de kikker eet, ik ben een uitgehongerd kind in Oeganda en ik ben de wapen handelaar in Oeganda, ik ben lid van het politbureau en ik ben de stervende in het werkkamp.

Ik ben een 12 jarig meisje, vluchteling op een bootje, die zichzelf verdringt in de oceaan na  verkracht te zijn door een zee piraat en ik ben de zee piraat, mijn hart is nog niet in staat om te zien en lief te hebben…….

Noem me bij mijn ware namen, zodat ik kan ontwaken opdat de door van mijn hart open kan blijven, de deur van mededogen.

Vanuit het bewustzijn dat ik alles en iedereen ben ontstaat mededogen, wordt de bodhisattva gewekt.

Na het zitten reciteren we de vier geloften van de Bodhisattva. De eerste spreekt hoe talloos de levende wezens ook zijn, ik beloof ze allen te redden: d.w.z. om hen tot inzicht te brengen. Het inzicht dat ieder al Boeddha is, maar dat (nog) niet realiseert. Bodhisattva’s beloven niet om eindeloos te werken om resultaten of doelen te bereiken, die buiten henzelf liggen. In feite reciteren we dit om ons zelf er voortdurend aan te herinneren dat wijzelf Boeddha, een ontwaakte zijn en dat ieder ander mens (levend wezen) niet anders is dan ikzelf. Als ik ontwaakt ben, zijn alle levende wezens ontwaakt. De Bodhisattva belooft voorts het lijden tot in zijn allerdiepste diepte te leren kennen, zich steeds weer open te stellen voor de wereld en het levenspad, hoe moeilijk ook, ten einde te gaan.

Onze training bestaat naast de vier Bodhisattva geloften, o. a. de beoefening van zazen en de zes paramita’s.

We beoefenen vrijgevigheid door op allerlei manieren te geven, zowel materiele als immateriële zaken. Door het opgeven van vastgeroeste begrippen en ideeën We beoefenen discipline. Door zo te handelen dat we geen schade berokkenen. Dit vraag om moed en flexibiliteit om steeds weer de bekende reactie patronen los te laten. We hebben de bereidheid om steeds weer opnieuw te beginnen.

We beoefenen geduld. Door bij de rusteloosheid van onze energie te blijven en de dingen zich in een eigen tempo te laten ontwikkelen. Alles heeft zijn eigen tijd nodig. We laten het idee los, dat het op onze manier zou moeten gaan.

We beoefenen enthousiasme/inspanning door ons vreugdevol, voor de volle 100% ons in te zetten voor de taken die voorhanden zijn. We geven de hang naar perfectionisme op.

We beoefenen meditatie door zonder oordeel te (be)schouwen. We nemen aandachtig waar wat er is. We zijn bereid om steeds weer terug te keren naar dit moment. En we beoefenen wijsheid door een open onderzoekende geest te cultiveren.

Met dit alles in onze rugzak zijn we goed uitgerust en kunnen we zo goed mogelijk functioneren in ons werk.

Wat je positie, functie, collega’s ook mag zijn. Weet wie je bent, beoefen de paramita’s en weet dat er geen enkele vaste richtlijn te geven is voor de complexe, paradoxale, tegenstrijdige omstandigheden van het leven, zo ook voor werk situaties. Wees vrij van gefixeerde positie en reactie patronen, verplaats je in de ander, vergeet niet dat je onderdeel bent van een geheel, met eigen plek, inbreng, positie en verantwoordelijkheid. Afhankelijk van wie je bent, je capaciteiten, kun je opereren op welke plek van het leven dan ook, dus ook op de werkplek. Moge wijsheid en mededogen je richtlijn zijn.

*1) De moeder van de Boeddha’s. Overdenkingen bij de Maha Prajna Paramita – Lex Hixon

*2) Being Peace – Thich Nhat Hahn